گزارش تفصیلی آیین رونمـائی از مجلـه الهیـات عملی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی

آیین رونمـائی از مجلـه الهیـات عملی دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی بـاحضـور دکـتر محسـن جـوادی؛ رییس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات دکتر رضـا اکـبری؛ استاد دانشگاه امام صادق(ع) دکتر محمدجواد شمس سردبیر مجله الهیات عملی روز دوشنبه ۵ آذر در سالن همایش شهید ماموستا شیخ‌الاسلام دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم آقای دکتر عباس برومند اعلم، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه ضمن خیر مقدم به مهمانان این مراسم و تشکر و قدردانی از همکاران علمی و اجرایی این نشریه که در به ثمر رسیدن نخستین شماره آن نقش آفرینی کردند، مخصوصا جناب آقای دکتر مسعود شاورانی استادیار گروه ادیان دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی و دستیار سردبیر، بیان نمودند  که ایده مجله از سوی جناب آقای دکتر جوادی طرح شد و با جناب آقای دکتر صالحی ریاست محترم دانشگاه در واقع جمع‌بندی شد و در جلسات متعددی که بنده هم افتخار داشتم در آنها شرکت کنم کم و کیف کار کار تقریبا مشخص شد.

وی خاطرنشان نمود: اعضای محترم هیئت تحریریه مجله که همگی از چهره‌های وزین و صاحب‌نام و محترم به لحاظ علمی در ساحت فعالیت‌های این حوزه هستند. من از حیث مسئولیتی که دارم این بشارت رو میدهم که بیش از ۸۰ درصد کار شماره دوم این مجله نیز به اتمام رسیده و بر اساس برنامه‌ریزی که صورت گرفته است تا اسفند ماه انشالله شماره دو هم بر اساس ضوابط کمیسیون نشریات وزارت علوم منتشر خواهد شد تا بتوانیم رتبه علمی لازم را از این کمیسیون اخذ کنیم. با توجه به اینکه استانداردهای مورد نظر به دقت رعایت شده و با ظرافت کامل سعی شده که این مجله با توجه به ماهیت و ویژگی‌هایش ورود به رتبه‌‌بندی و نمایه بین المللی اسکوپوس را هم داشته باشد.

در ادامه این مراسم جناب آقای دکتر محسن جوادی استاد دانشگاه قم و رئیس پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات به ایراد سخنان خود پرداختند و گفتند: از این جهت جای مسرت است که دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی به موضوع مهم الهیات عملی توجه کرده و قصد دارد این نشریه را در یک سطح بین المللی عرضه کند که جای تقدیر و تشکر دارد.

ایشان نیز ضمن تقدیر و تشکر از آقای دکتر سیدعباس صالحی ریاست این دانشگاه و تمامی افرادی که در به ثمر رسیدن این نشریه نقش داشتند قدردانی کردند و افزودند شماره اول این نشریه الحمدالله خیلی خوب ظاهر شد.

وی در ادامه سخنان خود به تبین موضوع الهیات عملی پرداخت و گفت: به نظرم تقسیم الهیات به عملی و نظری نیز از نوع تقسیمات قیاسی فلسفی است ولی هر الهیاتی عملی است. الهیات برای این است که در عمل تغییر ایجاد شود. در نهایت خداشناسی و کیهان شناسی و انسان شناسی بحث های عملی شان توصیه ها و هنجارهایی است که در واقع شرح و بیان از وضعیت نظام ارزشی زندگی میدهند که آنها نیز عملی می باشند. بنابراین حتی وقتی قرآن راجع به تاریخ بشر صحبت می‌کند که یک بحث مثلاً نظری است برای این است که چیزی به انسان یاد بدهد و افق نگاهش و عملش را تغییر دهد بنابراین هر بحث نظری الهیاتی اقتضائات عملی دارد، یعنی بازخوردی عملی دارد.

دکتر جوادی در ادامه بیان کرد: اگر الهیات این تغییر را در فرد ایجاد نکند واقعا الهیات نیست بلکه فرد تنها دانشی یاد گرفته است، مثلا بعضیها منکر وجود خدا هستند اما الهیات را خوب می دانند بسیاری از فیلسوفان دین هستند که ملحد بوده اند یعنی به لحاظ نظری به این حوزه آشنایی دارند ولی التزامی ندارند. بنابراین الهیات حتی در بحث نظری اش عملی است. بخش عمده الهیات عملی مربوط به رویه‎هاست، مربوط به اجرایی کردن این فرایندهاست به خصوص در سطح اجتماعی یعنی شما به لحاظ الهیات و اخلاق نظری می‌دانید که دروغ بد است ولی الهیات عملی بخش اصلی کارش این است که از همه ظرفیت‌های علمی همچون روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و ... استفاده کند، تا این را محقق سازد، یعنی چالش‌های زندگی راستگویانه را بررسی کند و حلش کند و از اینجاست که پای خیلی چیزا به الهیات عملی باز می‎‌شود و آن را تبدیل به علمی میان رشته‌ای می‌کند، که بگوید مثلا چه چیزی خوب است چه چیزی بد است، اخلاق یک بخشی از الهیات عملی است. ولی بخش دیگر الهیات عملی این است که این را چگونه محققش کند، وقتی پای تحقق وسط می آید، پای انسان و جامعه وسط می آید، انسان شناسی، جامعه شناسی و روانشناسی لازم است، و همچنین پای شبهات و اشکالات و چالش‌ها وسط می آید.

وی افزود: مانع آن خیلی از آدم ها هستند مثلاً می گویند این خوب است این بد است، ولی نمی‌توانند در زندگی شان آن را پیاده کنند، چرا؟ زیرا در ذهنشان مشکل و مانع و چالش هست. الهیات عملی در غرب، ریشه در مسیحیت داشت، یعنی ریشه در مفهوم مراقبت و آئین کشیشی داشت، و بیشتر از اینکه فقط بگوید که چه چیزی خوب است، دنبال آن بود که با زندگی مردم و مشکلات آنان درگیر شود و میخواست کمک کند که آنها حل شود. در بسیاری از سخنرانی ها بحث اخلاق گفته می شود ولی در واقع اتفاق اخلاقی کم واقع می شود، اهمیت در آن است که در حوزه فردی و اجتماعی آن عملی شود. حضور خداوند در ذهن آدمی میشود الهیات نظری، ولی حضور خداوند در معرفت ها، دید، نگرش ها و بینش های آدمی می شود الهیات عملی، پس الهیات عملی اقتضائاتی دارد.  در کتاب علل گرایش به مادی گری شهید مطهری، مطرح میکنند که دو نوع الحاد یا کفر وجود دارد، یک نوع الحاد اعتقادی است، ولی یک نوع الحاد، عملی است، و زندگی شخص مومن با شخص غیر مومن فرقی ندارد، مثلا او هم به دنبال پول و قدرت است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات با بیان اینکه مشکل اصلی در الهیات عملی همین است، یعنی الهیات را در زندگی عملی به کار بست و این الزامات و اقتضائات زیادی دارد، گفت: فقط با گفتن و توصیه کردن مشکلات حل نمی شود. فارابی فیلسوف فوق العاده بزرگی است و هنوز هم اگر کسی را می‌خواهند در دنیا از جهان اسلام اسم ببرند، فارابی است. وی حتی الهیات نظری را در ذیل الهیات عملی می آورد. مخصوصا در بحث مدینه فاضله. بنابراین بنده انتشار مجله الهیات عملی را بسیار اتفاق مبارکی می دانم و در واقع گام اول است. مخصوصا در این راستا دوستانی مانند آقای دکتر شاورانی زحمت بسیاری کشیدند. این در واقع نهالی تازه کاشته شده است و حتی شبیه این مجله را در جهان اسلام ندیده ام. امیدوارم انشالله فرصت خیلی خوبی باشد و دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی می تواند این کار بزرگ را پیش ببرد.

در ادامه دکتر محمد جواد شمس سردبیر مجله الهیات عملی به ایراد سخنرانی پرداختند و مخصوصا از تلاش های دکتر مسعود شاورانی دستیار سردبیر تشکر فراوان نمودند که کار اصلی این مجله را پیش برده اند و از گروه ادیان و مذاهب دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی که در پیشبرد این کار نقش داشته اند، نیز تقدیر نمودند.

وی در ادامه گفت  که الهیات در اصل، همان الهیات عملی است و در سیره بزرگان دین بر الهیات عمل خیلی تاکید میشود. آیه «و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون» تاکید بر الهیات عملی دارد، ولی متاسفانه امروز، واقعا الهیات عملی و کاربردی از جامعه ما به شدت رخت بر بسته است. اگر چیزی گفته میشود در حد همان توصیه هاست. یکی از جاهایی که الهیات عملی نمود زیادی دارد، عرفان اسلامی است. مثلا بزرگانی مثل غزالی در کیمیای سعادت و احیا علوم الدین یکی از کارهایی که انجام داده است، همین بحث تلفیق نظر و عمل هست و ارائه راه‌های عملی است، مثلاً در بحث مهلکات، یعنی آنچه که باعث هلاک انسان می‌شود را می‌گوید و سپس راه های نجات انسان را ارائه می کند. این در سنت ما بوده است. در کلام حضرت علی جمله ای آمده است که اشاره به الهیات عملی دارد: «مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ، إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِیسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ» می فرماید که از کفاره هاى گناهان بزرگ، به فریاد رسیدن ستمدیدگان و نیازمندان و شاد کردن و گره گشائی از غمگینان است.

 سخنران بعدی آقای دکتر رضا اکبری استاد دانشگاه امام صادق بود. ایشان یادآوری کردند که چند سال پیش بود که آقای دکتر جوادی که معاون وقت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بودند، بحث الهیات عملی را مطرح کردند و سپس ما یک همایش بین المللی را طراحی کردیم. در زمان کرونا بود و بیشتر نشست ها به صورت برخط برگزار شد و آنجا معلوم شد که این مسئله چقدر گسترده است. پیگیر بودیم که این مساله را ادامه دهیم. در زمان گذشته، قبل از این برنامه رونمائی، وقتی آقای دکتر شاورانی  به بنده خبر دادند که مجله ای در حال تاسیس است با نام الهیات عملی، بسیار شاد و مشعوف شدم. فکر می‌کنم دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی یک مرکز بسیار خوبی هست برای اینکه الگوهای دیگر را هم ادامه بدهند، مانند برگزاری کارگاه ها و استادان مربوط را از کشورهای دیگر دعوت کنند و حتی استادان دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، به کشورهای دیگر بروند و گام اول هم کشورهای اسلامی منطقه هستند. من از استعاره شجره طیبه استفاده می‌کنم؛ زیرا اولین کاری که می‌کند این هست که سایه اندازیش برای اطراف خودش است و میوه‌هاش نیز برای اطراف خودش است و کم کم جاهای دیگر را نیز پوشش میدهد. بنابراین این درخت طیبی که اینجا غرس شده است، انشالله بتواند، در گام اول همین اطراف خودمان را تحت پوشش قرار بدهد و سایه اندازی کند. این اتفاق کاملا روی داده است. میشود گروه های مطالعاتی دانشجویی را فعال کرد و خود دانشجویان بعضی از مسائلی را که در کشور ما مطرح است و نیازمند نگاه های الهیاتی هست، مد نظر قرار بدهند. در جلساتی شروع به پرسش و پاسخ بکنند ایده هایشان را به مشارکت بگذارند و نوآوری داشته باشند. باز هم تشکر و خوشحالی خودم رو اعلام می‌کنم.